Lezing: 04 september 2014 Geste en Leiderschap Doelgerichtheid, daadkracht en hardheid zijn tegenwoordig kerncompetenties van beleidsmakers. Met steeds grotere onverbiddelijkheid worden directeur-bestuurders van semipublieke sectoren – die geacht worden marktgericht moeten werken – gecontroleerd. Het is een verslaving aan de zogenoemde ‘accountability’. Hetgeen zoveel wil zeggen als: wie niet scoort of evalueert, valt af. Management lijkt steeds meer op control en accounting en dit kent zo zijn grenzen. De geste past niet bij dit doelgerichte keurslijf. De geste is een middel zonder doel. Het gaat om een activiteit die geen middel is om een doel te realiseren en ook geen doel op zichzelf is. De geste vooronderstelt een bereidheid iets op het spel te durven zetten. Hoe dubbelzinnig ook, gestes horen bij leiderschap. Leiders moeten een zekere mate van onverschilligheid ten opzichte van het resultaat kunnen opbrengen. Het in beweging zetten en veranderen van mensen is belangrijker dan het waarborgen van een bepaalde uitkomst. De geste is nooit doelgericht, maar moraliteit ook niet. Wat iemand bereikt of doet, is minder van belang dan dat hij of zij er is. Zowel de plichtsethiek als de deugdenethiek draait altijd om doelen. Het denken in deze categorieën verlamt de moraliteit. Moraliteit is wat ze is: een openheid naar mogelijkheden. Het gaat in de moraliteit om het zichtbaar maken van deze openheid. Anderen kunnen er van alles en nog wat mee doen. Als een mens op een dergelijke manier mediaal wordt, dan opent zich een ethische dimensie. Die openheid naar mogelijkheden impliceert vertrouwen. Geen onderwerp speelt in politiek en instituties een belangrijkere rol dan vertrouwen. Maar wat men daarbij doorgaans vergeet is dat je vertrouwen geeft, schenkt, en misschien ook uitdraagt. Het is niet iets wat je audits of andere technieken uit de economie even organiseert. Natuurlijk is er de neiging om onzekerheid te reduceren. Cruciaal daarbij is dat vertrouwen uitsluit dat men gefixeerd is op één enkel resultaat. Natuurlijk zijn niet alle resultaten aanvaardbaar. Berekening en analyse schieten hopeloos tekort, want ze miskennen de morele dimensie van de geste. Als politiek en instituten denken dat vertrouwen kan worden afgedwongen met testen, evaluaties en prestatiemetingen, dan kunnen we rustig stellen dat ze blind zijn voor de gestische dimensie van het leven.
OVER DE SPREKER Prof. Dr. R. ten Bos werd in 1959 geboren in Hengelo (O). Hij studeerde filosofie aan de Radboud Universiteit en promoveerde aan wat toen nog de Katholieke Universiteit Tilburg heette. Hij werkte onder meer voor Business School Nederland, Business School Caribbean en Schouten &Nelissen. Vanaf 2000 is hij hoogleraar filosofie aan de Faculteit der Managementwetenschappen, Radboud Universiteit in Nijmegen. Daarnaast is hij bekend als spreker en docent. Hij werkt op regelmatige basis voor Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB), Academy of Groningen (AOG), de Politieacademie, Academie voor Medisch Specialisten en tal van andere bedrijven en organisaties. Van 2017-2019 was hij Denker des Vaderlands.